ẢNH HƯỞNG CỦA ĐẤT PHÈN VÀ BIỆN PHÁP CẢI TẠO HIỆU QUẢ CHO LÚA
ẢNH HƯỞNG CỦA ĐẤT PHÈN VÀ BIỆN PHÁP CẢI TẠO HIỆU QUẢ CHO LÚA
Đất phèn chiếm khoảng 40% diện tích Đồng bằng sông Cửu Long, là loại đất chứa nhiều hợp chất sunfat sắt và nhôm gây chua, độc cho cây trồng. Khi đất phèn bị oxy hóa, pH giảm mạnh, làm rễ cây nghẹt, lúa còi cọc, năng suất thấp. Để xử lý, bà con cần quản lý nước hợp lý, rửa phèn, bón vôi, lân và sử dụng HIGRO, ZIPRA giúp phục hồi bộ rễ, nâng pH, cải thiện sức đề kháng cho cây trồng.
Hình 1. Thách thức từ đất phèn, tác hại và cách xử lý hiệu quả
Đất phèn là gì? Đặc điểm và phẫu diện điển hình
Đất phèn là loại đất chứa nhiều hợp chất sunfat của sắt và nhôm (chủ yếu là FeS₂ – pyrit). Khi bị oxy hóa (do khô hạn hoặc canh tác sai), các hợp chất này chuyển hóa thành axit sulfuric (H₂SO₄), khiến đất có độ pH rất thấp (dưới 4).
Ở Việt Nam, đất phèn tập trung nhiều nhất tại Đồng Tháp Mười, Tứ giác Long Xuyên, Tây Nam Sông Hậu, chiếm khoảng 1,6 triệu ha, tương đương 40% diện tích Đồng bằng sông Cửu Long.
Màu sắc và cấu trúc đất phèn:
Khi ngập nước, đất có màu xám xanh hoặc xám đen do tồn tại FeS₂, FeS.
Khi khô, đất chuyển sang vàng nhạt hoặc cam do Fe³⁺, Fe(OH)₃, Fe₂O₃.
Các chất độc hại chính: nhôm (Al³⁺), sắt (Fe²⁺, Fe³⁺) và sulfat (SO₄²⁻).
gây độc mạnh cho rễ cây.
Phân loại đất phèn điển hình:
Tầng mặt (A): Từ 0–25cm, có màu xám đen hoặc nâu sẫm, giàu chất hữu cơ, dễ bị chua khi khô.
Tầng sinh phèn (B): Nằm ở độ sâu khoảng 30–50cm, thường ở trạng thái yếm khí (tầng sét hữu cơ ngập nước), có chứa tầng tích lũy vật liệu chứa phèn. Tầng này thường có màu xám xanh, mùi trứng thối (H₂S), và khi khô sẽ xuất hiện các đốm vàng jarosite (KFe₃(SO₄)₂(OH)₆).
Tầng phèn: Gồm hai loại:
Phèn tiềm tàng: Trong điều kiện yếm khí, vi khuẩn khử sulfate (SO₄²⁻) tạo ra hydro sulfua (H₂S). H₂S này phản ứng với các hợp chất chứa sắt trong trầm tích, hình thành khoáng vật sắt sulfua – phổ biến nhất là pyrite (FeS₂).
Phèn hoạt động: Khi pyrite (FeS₂) tiếp xúc với không khí, nó bị oxy hóa, giải phóng axit sulfuric (H₂SO₄). Axit này làm giảm pH đất xuống dưới 3.5, đồng thời giải phóng các ion Fe²⁺ và Al³⁺ – gây độc mạnh cho rễ cây và ảnh hưởng xấu đến sinh trưởng cây trồng.
Jarosite chính là chỉ thị nhận biết phèn hoạt động, khi thấy đốm vàng chanh trong đất nghĩa là phèn đã bị oxy hóa.
Hình 2. Phẫu diện đất phèn và chỉ thị Jarosite
Tác hại của đất phèn đối với cây lúa và năng suất
Khi đất phèn bị oxy hóa, phản ứng:
4FeS₂ + 15O₂ + 14H₂O → 4Fe(OH)₃ + 8H₂SO₄
sẽ sinh ra axit sulfuric (H₂SO₄) làm pH đất giảm mạnh, tạo môi trường độc hại cho cây trồng.
Các độc chất hình thành gồm:
Trong quá trình oxy hóa pyrite (FeS₂), axit sulfuric (H₂SO₄) được tạo ra – đây là một axit mạnh, làm pH đất giảm đột ngột. Quá trình này đồng thời giải phóng các ion Fe³⁺, và gián tiếp hòa tan nhôm (Al³⁺) trong đất, tạo thành hai ion gây độc mạnh cho cây trồng. Ngoài ra, trong môi trường yếm khí còn xuất hiện khí H₂S (mùi trứng thối) và ion SO₄²⁻, góp phần làm tăng độc tính và giảm khả năng sinh trưởng của cây.
Tác động của đất phèn lên cây lúa:
Biểu hiện ở rễ: Đất phèn có pH thấp làm rễ lúa không hấp thu được dinh dưỡng; lân (P) bị kết tủa, các nguyên tố vi lượng như Ca, Mg, Zn, Cu bị thiếu hụt. Rễ cây thâm đen, ngắn, dễ bị nghẹt và chết sớm.
Biểu hiện ở thân: Thân lúa còi cọc, ốm yếu, đẻ nhánh ít; do thiếu hụt các chất dinh dưỡng thiết yếu, đặc biệt là kẽm (Zn) và đồng (Cu). Thiếu Zn làm cây còi cọc, lá non vàng sọc; thiếu Cu khiến chóp lá bạc trắng, cây yếu, hạt lép.
Biểu hiện ở lá: Lá lúa vàng không đều, có đốm nâu hoặc tím khi thiếu Ca và P; vi sinh vật có lợi bị ức chế khiến cây sinh trưởng kém.
Hậu quả: Lúa đẻ nhánh ít, thân thấp, đòng nhỏ, năng suất giảm từ 20–30%, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sản lượng và chất lượng hạt lúa.
Hậu quả: Đất phèn không chỉ làm giảm năng suất, mà còn ảnh hưởng lâu dài đến độ phì nhiêu đất, gây tích tụ độc chất kim loại, làm suy thoái hệ sinh thái ruộng lúa.
Hình 3. Cây lúa trồng trên đất tốt (bên trái) & cây lúa trồng trên đất phèn (bên phải)
Cách xử lý và hạn chế tác hại của đất phèn
Để xử lý đất phèn hiệu quả, điều quan trọng nhất là ngăn tầng sinh phèn tiếp xúc với không khí nhằm tránh quá trình oxy hóa pyrit.
Các biện pháp cải tạo đất phèn:
Quản lý nước:
Luôn duy trì mực nước 3–5 cm trên ruộng để ngăn không khí xâm nhập tầng phèn.
Không để đất khô nứt trong thời gian dài.
Rửa phèn – thải độc:
Đào mương, đánh rãnh thoát phèn đầu vụ.
Dẫn nước ngọt vào rửa phèn nhiều lần.
Bón vôi và lân:
Giúp trung hòa pH, giảm độc tố Fe²⁺, Al³⁺.
Dùng lân nung chảy hoặc supe lân kết hợp vôi CaCO₃, Dolomite.
Tăng hữu cơ:
Bón phân chuồng hoai, rơm rạ ủ men vi sinh giúp cải thiện cấu trúc đất, tăng vi sinh vật có lợi.
Giữ ẩm và luân canh:
Luân canh lúa – cá hoặc lúa – sen để hạn chế phát sinh phèn và cải thiện đất tự nhiên.
SẠCH NẤM KHUẨN GỐC – Bí quyết giúp lúa khỏe trên đất phèn
Bên cạnh các biện pháp truyền thống như quản lý nước, rửa phèn và bón vôi, bà con có thể kết hợp sử dụng bộ giải pháp SẠCH NẤM KHUẨN GỐC nhằm bảo vệ và phục hồi bộ rễ cây lúa trên đất phèn.
Gồm hai hoạt chất HIGRO và ZIPRA, giúp xử lý hiệu quả các bệnh hại rễ và tăng sức đề kháng cho cây trồng.
Hình 4. Giải pháp Sạch Nấm Khuẩn Gốc giúp cây lúa khỏe mạnh trên đất phèn
1. HIGRO (chứa hoạt chất Hymexazol):
Có tác dụng bảo vệ mô rễ non, giảm stress oxy hóa, tăng cường hô hấp tế bào rễ.
Kích thích phân chia tế bào mạnh, tăng số lượng rễ lông hút, giúp rễ phát triển nhanh và khỏe hơn.
Ổn định pH vùng rễ, giảm độc tố Fe²⁺, Al³⁺, giúp cây hấp thu dinh dưỡng N, P, K tốt hơn, tăng khả năng chống chịu điều kiện phèn.
2. ZIPRA ( Ziram 50%, Thiram 30%):
Là thuốc trừ nấm hại rễ như Rhizoctonia, Fusarium, Pythium…
Bảo vệ bộ rễ khỏi sự tấn công của nấm bệnh và kích hoạt cơ chế đề kháng tự nhiên của cây lúa, giúp rễ khỏe và bền hơn ngay từ đầu vụ.
Khi kết hợp HIGRO và ZIPRA, cây lúa tăng sức đề kháng, rễ khỏe mạnh, phục hồi nhanh sau ngộ độc phèn, từ đó năng suất và chất lượng hạt lúa được đảm bảo ổn định.
Đất phèn tuy khó cải tạo, nhưng nếu quản lý đúng cách và kết hợp biện pháp truyền thống với giải pháp thuốc trị bệnh chuyên dụng như SẠCH NẤM KHUẨN GỐC, bà con hoàn toàn có thể canh tác hiệu quả, giữ đất khỏe, cây xanh tốt và thu nhập bền vững.
Bài viết liên quan
Đọc thêm các bài viết cùng chủ đề
