KỸ THUẬT ĐÓN ĐÒNG ĐÚNG CÁCH GIÚP LÚA TRỔ ĐỀU, NĂNG XUẤT CAO

Trong canh tác lúa, giai đoạn làm đòng – trổ là cột mốc sinh học then chốt quyết định trực tiếp đến năng suất và chất lượng hạt. Việc cung cấp dinh dưỡng đúng lúc, đúng cách trong thời điểm giúp cây lúa phát triển đòng khỏe, trổ bông đồng loạt và hạn chế lép hạt. Đây là bước ngoặt quan trọng, bà con cần đặc biệt chú ý để đạt hiệu quả canh tác cao. Bài viết dưới đây sẽ giúp bà con hiểu rõ vai trò và cách chăm sóc lúa hiệu quả trong giai đoạn đón đòng – trổ.

ĐÓN ĐÒNG ĐÚNG THỜI ĐIỂM VÀ CÁC YẾU TỐ CẤU THÀNH NĂNG SUẤT LÚA

Cử phân đón đòng là thời điểm bón phân diễn ra ngay trước hoặc khi cây lúa bắt đầu chuyển sang giai đoạn làm đòng, khởi đầu cho quá trình sinh sản. Đây là thời điểm "chuyển giao" từ giai đoạn sinh trưởng sinh dưỡng (phát triển thân – lá – rễ) sang giai đoạn sinh trưởng sinh thực (phát triển bông, hạt).

Việc bón phân đúng lúc, đúng loại và đúng lượng vào thời điểm này giúp cây lúa:

• Cung cấp dinh dưỡng kịp thời cho quá trình trổ bông – thụ phấn – kết hạt

• Tăng hiệu quả quang hợp và khả năng chống chịu sâu bệnh

• Phát triển đòng đồng đều, bông dài, to khỏe

Hình 1. Đón đòng đúng cách, chìa khóa tăng năng suất lúa

Dựa trên công thức tính năng suất:
Năng suất = Số bông/m² × Số hạt/bông × Tỉ lệ hạt chắc/bông (%) × Khối lượng 1000 hạt

Ta có thể thấy, năng suất lúa được xác định bởi bốn yếu tố chính: số bông/m², số hạt/bông, tỷ lệ hạt chắc/bông và khối lượng 1000 hạt. Đây là công thức chuẩn giúp bà con dễ hình dung và đánh giá hiệu quả sản xuất. Đặc biệt, số nhánh lúa sẽ quyết định số bông và đó cũng là yếu tố quan trọng nhất để có năng suất cao. Có thể nói số bông đóng góp trên 70% năng suất, trong khi đó số hạt/bông, số hạt chắc/bông và trọng lượng hạt đóng góp gần 30%. Do đó, nếu muốn cây lúa đạt được năng suất cao, cần đảm bảo cây sinh trưởng khỏe mạnh và được cung cấp dinh dưỡng hợp lý.

CÂY LÚA CẦN GÌ TRONG GIAI ĐOẠN LÀM ĐÒNG – TRỔ?

Giai đoạn làm đòng – trổ là thời điểm sinh lý vô cùng quan trọng, quyết định trực tiếp đến số lượng và chất lượng hạt lúa. Để cây lúa bước vào giai đoạn này một cách suôn sẻ, hai bộ phận chính: bộ rễ và bộ 3 lá đòng cần hoạt động hiệu quả và phối hợp nhịp nhàng.

Bộ rễ đóng vai trò như “miệng ăn uống” hấp thu dinh dưỡng và nước từ đất. Ở giai đoạn này, hệ rễ của cây lúa đã hoàn chỉnh và đạt khối lượng, chiều dài rễ tối đa, đặc biệt là hệ thống lông hút, nơi diễn ra phần lớn quá trình hấp thu khoáng. Cây cần đất tơi xốp, thoáng khí, không bị ngập úng để đảm bảo rễ không bị thiếu oxy và hấp thu dinh dưỡng hiệu quả. Nếu đất bị nén chặt, chua hoặc úng nước kéo dài, rễ sẽ bị suy yếu, ảnh hưởng nghiêm trọng đến quá trình tượng đòng.

Nhu cầu dinh dưỡng của cây trong giai đoạn này tăng cao, không chỉ các chất đa lượng như đạm (N), lân (P) và kali (K), mà còn các nguyên tố trung vi lượng thiết yếu như: Silic (Si) giúp thành tế bào dày lên, làm lá cứng cáp hơn và chống đổ ngã. Bo (B) hỗ trợ phân hóa mầm hoa, thúc đẩy quá trình thụ phấn và vận chuyển đường đến hạt, từ đó giảm tỷ lệ hạt lép. Trong khi đó, kẽm (Zn) tham gia vào quá trình tổng hợp hormone sinh trưởng, giúp đòng phát triển mạnh, trổ đều và tăng khả năng chống chịu của cây. Thiếu các nguyên tố dinh dưỡng cần thiết trong giai đoạn này sẽ khiến cây còi cọc, đòng kém phát triển và tỷ lệ hạt lép cao.

Hình 2. Lúa trong giai đoạn làm đòng

Bộ 3 lá đòng, với vai trò như “nhà máy quang hợp”, là nơi tạo ra năng lượng sinh học gồm đường và tinh bột để nuôi dưỡng bông lúa. Lá cần được giữ xanh, diện tích lá đồng đều và không bị sâu bệnh gây hại để đảm bảo khả năng quang hợp tối đa. Trong giai đoạn làm đòng – trổ, cây cần nhiều năng lượng để phân hóa đòng và phát triển hoa, vì vậy cường độ ánh sáng cao và ổn định, kết hợp với nhiệt độ dao động từ 25–30°C là điều kiện lý tưởng giúp tăng hiệu suất quang hợp. Nếu bộ 3 lá đòng bị vàng, cháy lá do nắng gắt, thiếu dinh dưỡng hoặc bị sâu bệnh hại tấn công như sâu cuốn lá, đạo ôn lá, đốm nâu,... thì quá trình trổ bông sẽ bị chậm lại, ảnh hưởng đến khả năng kết hạt.

Nếu một trong hai bộ phận rễ hoặc lá hoạt động không tốt, cây sẽ rơi vào trạng thái mất cân bằng nội tiết, dẫn đến quá trình tượng đòng bị chậm, số bông giảm, đòng yếu, bông nhỏ, tỷ lệ hạt lép cao và năng suất cuối vụ bị ảnh hưởng nghiêm trọng.

GIẢI PHÁP CANH TÁC THÔNG MINH GIÚP LÚA ĐÓN ĐÒNG HIỆU QUẢ

Để cây lúa bước vào giai đoạn đón đòng – trổ một cách thuận lợi, bà con cần áp dụng đồng bộ các giải pháp kỹ thuật canh tác tiên tiến và phù hợp với điều kiện thực tế ruộng đồng:

• Bón phân cân đối và hợp lý theo nguyên tắc 4 đúng: đúng thuốc, đúng liều lượng, đúng thời điểm và đúng cách. Trong đó, chú trọng bổ sung kali, lân và các nguyên tố trung vi lượng như silic, kẽm, bo là những dưỡng chất thiết yếu cho quá trình làm đòng và trổ bông. 

• Tăng cường phân bón lá chứa vi lượng dễ tiêu, giúp cây bổ sung dinh dưỡng nhanh chóng qua lá, đặc biệt hữu ích khi điều kiện thời tiết bất lợi, cây khó hấp thu qua rễ.

• Bổ sung chất điều hòa sinh trưởng nhằm cân bằng hormone nội sinh, kích thích hệ rễ phát triển mạnh, lá xanh dày, tăng hàm lượng diệp lục và nâng cao hiệu quả quang hợp, từ đó giúp đòng phát triển đồng đều và khỏe mạnh.

• Quản lý nước chặt chẽ, duy trì mực nước ổn định trong giai đoạn làm đòng – trổ để bộ rễ thông thoáng, không bị ngạt, đồng thời hạn chế điều kiện phát sinh sâu bệnh.

Việc kết hợp nhuần nhuyễn các biện pháp này giúp cây lúa phát triển khỏe, trổ đều – trổ thoát tốt, hạn chế lép hạt và nâng cao năng suất cuối vụ một cách bền vững.

Hình 3. Lúa vào giai đoạn đòng - trổ, năng suất cao

LỢI ÍCH RÕ RỆT KHI CHĂM SÓC LÚA ĐÚNG KỸ THUẬT GIAI ĐOẠN ĐÓN ĐÒNG

Việc bón phân đón đòng hợp lý, kết hợp các biện pháp kỹ thuật hỗ trợ đúng thời điểm, sẽ mang lại nhiều lợi ích thiết thực cho cây lúa:

• Cây sinh trưởng khỏe mạnh, tăng sức đề kháng, hạn chế sâu bệnh hại trong giai đoạn mẫn cảm từ làm đòng – trổ bông.

• Hệ rễ chắc khỏe, phát triển sâu và rộng, giúp cây đứng vững, hút dinh dưỡng hiệu quả; lá xanh dày, quang hợp tốt, đảm bảo cung cấp đủ năng lượng cho bông lúa phát triển.

• Đòng phát triển đồng đều, trổ rộ – trổ thoát – trổ đồng loạt, tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình thụ phấn và kết hạt.

• Giảm tỷ lệ lép hạt, tăng khả năng ngậm sữa và tích lũy tinh bột, từ đó nâng cao tỷ lệ hạt chắc và trọng lượng hạt – yếu tố quyết định năng suất cuối vụ.

• Tăng năng suất và chất lượng lúa, đồng thời giúp cây chống chịu tốt hơn với điều kiện thời tiết bất lợi và đất đai đang dần thoái hóa.

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu và môi trường canh tác ngày càng khắc nghiệt, việc đầu tư dinh dưỡng hợp lý và chăm sóc đúng kỹ thuật không chỉ giúp tăng năng suất mà còn là chiến lược lâu dài để sản xuất lúa bền vững. Đây chính là giải pháp thông minh giúp bà con nông dân ứng phó hiệu quả với những thách thức của nông nghiệp hiện đại.