GIỐNG LÚA THU HỒI GẠO CAO, DỄ TIÊU THỤ, NÊN TRỒNG HIỆN NAY

Trong điều kiện sản xuất nông nghiệp hiện nay, việc lựa chọn giống lúa phù hợp không chỉ quyết định đến năng suất mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến tỷ lệ thu hồi gạo, khả năng tiêu thụ và lợi nhuận cuối cùng của bà con nông dân. Cùng điểm qua các yếu tố ảnh hưởng và những giống lúa được đánh giá cao hiện nay.

VAI TRÒ CỦA GIỐNG LÚA TRONG VIỆC QUYẾT ĐỊNH NĂNG SUẤT VÀ CHẤT LƯỢNG GẠO

Giống lúa là yếu tố then chốt trong ba yếu tố chính quyết định năng suất canh tác gồm: giống, kỹ thuật canh tác và mùa vụ. Trong đó, giống đóng vai trò lớn nhất vì chính đặc điểm di truyền của giống quyết định tiềm năng năng suất, khả năng kháng sâu bệnh, chất lượng hạt và cả độ thích nghi với điều kiện tự nhiên.

Giống lúa cao sản thường có năng suất vượt trội, khả năng thích ứng rộng, ít nhiễm bệnh và mang lại tỷ lệ thu hồi gạo cao. Ngoài ra, những giống có chất lượng gạo tốt như gạo dài - trong - thơm sẽ được thương lái ưu tiên thu mua với giá tốt hơn.

Không chỉ ảnh hưởng đến năng suất, giống còn quyết định giá bán và lợi nhuận. Giống tốt thường có kiểu hình cứng cây, trổ đều, bông dài, dễ chăm sóc, lại kháng sâu bệnh, giúp giảm chi phí sản xuất. Nhờ đó, bà con vừa canh tác hiệu quả, vừa nâng cao thu nhập từ chính giá trị của giống mang lại.

TIÊU CHÍ LỰA CHỌN GIỐNG LÚA: NĂNG SUẤT CAO, CHẤT LƯỢNG TỐT VÀ DỄ BÁN

Bà con nông dân khi lựa chọn giống lúa để gieo sạ thường dựa trên nhiều tiêu chí như mùa vụ, giá bán, khả năng kháng sâu bệnh và tiềm năng năng suất. Tuy nhiên, trong bối cảnh thị trường gạo ngày càng đòi hỏi chất lượng cao, giống có tỷ lệ thu hồi gạo tốt, hạt gạo đẹp và dễ bán đang được ưu tiên hơn cả.

Các giống như Đài Thơm 8, OM18, OM5451, ST24, ST25, các giống lúa Nhật... là những lựa chọn hàng đầu hiện nay nhờ đặc điểm nổi bật: hạt gạo dài, thơm nhẹ, trong suốt, ít bạc bụng, cơm ngon. Đây là các giống không chỉ mang lại năng suất tốt mà còn được thị trường trong và ngoài nước ưa chuộng.

Hình 1. Ảnh một số giống lúa cho năng suất cao, chất lượng tốt hiện nay

Ngược lại, một số giống như IR50404 hay OM380 từng phổ biến nhưng hiện nay dần rút khỏi cơ cấu do yêu cầu chất lượng thị trường ngày càng cao

CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN CHẤT LƯỢNG VÀ TỶ LỆ THU HỒI GẠO

Muốn đạt tỷ lệ thu hồi gạo cao và chất lượng hạt tốt, bà con không chỉ cần chọn giống phù hợp mà còn phải áp dụng đồng bộ nhiều biện pháp kỹ thuật trong suốt quá trình canh tác.

Trước hết, cần hiểu rõ rằng chất lượng hạt gạo không chỉ phụ thuộc vào giống mà còn bị chi phối mạnh bởi dinh dưỡng, điều kiện đất – nước, thời tiết và cả phương pháp chăm sóc. Một cây lúa khỏe, đầy đủ dưỡng chất, ít bị sâu bệnh sẽ tạo ra hạt gạo chắc, sáng, tỷ lệ gạo nguyên cao, ít gãy vỡ khi xay xát.

Các nguyên tố đa, trung và vi lượng giữ vai trò quan trọng trong việc hình thành và phát triển hạt lúa:

• Đạm (N) là nền tảng tăng trưởng, tuy nhiên cần bón đúng lượng, đúng thời điểm. Thừa đạm khiến hạt yếu, dễ gãy, giảm tỷ lệ gạo nguyên.

• Lân (P) và Kali (K) giúp hạt chắc, sáng, tăng khả năng tích trữ tinh bột, nâng cao tỷ lệ gạo thu hồi.

• Silic (Si) làm vỏ hạt cứng cáp, chống nứt, chống gãy trong quá trình xay xát.

• Bo (B) và Kẽm (Zn) có vai trò cực kỳ quan trọng trong giai đoạn hình thành hạt, thiếu hụt hai nguyên tố này khiến hạt lép, hạt nứt, tỷ lệ hao hụt tăng.

Đặc biệt, giai đoạn trổ - chắc hạt - chín sáp là thời điểm nhạy cảm, cần được chăm sóc đúng kỹ thuật:

• Bổ sung Bo, Zn qua lá trong giai đoạn trổ sẽ giúp tăng tỷ lệ đậu hạt và phát triển phôi gạo khỏe mạnh.

• Tăng cường Kali và Silic vào giai đoạn chắc – chín sáp để giúp hạt tích lũy tinh bột tốt, giảm nứt vỡ khi phơi sấy và xay xát.

Một yếu tố khác cũng rất đáng chú ý là điều kiện tự nhiên như chất đất và nước tưới. Gạo thơm nổi tiếng như ST25 trồng tại vùng lúa tôm (An Biên, Kiên Giang) có hương vị khác biệt so với cùng giống trồng ở vùng đất đỏ bazan hay vùng phèn ngọt. Nguyên nhân là do các yếu tố đặc trưng của vùng đất như độ mặn nhẹ, khoáng chất tự nhiên góp phần tăng hàm lượng 2-acetyl-1-pyrroline (2-AP) - Đây là hợp chất chính tạo nên hương thơm đặc trưng của các giống gạo cao cấp. Trong điều kiện 2AP tăng cao, các tiền chất axit amin (glutamate, putrescine, ornithine và proline), các gen liên quan, enzyme và chất chuyển hóa (methylglyoxal và axit γ-aminobutyric (GABA) cũng tăng cao kích thích cây tích lũy tiền chất GABA  và hình thành chất tạo mùi thơm.

Hình 2. Kết hợp chọn giống lúa và kỹ thuật canh tác cho tỷ lệ thu hồi gạo cao

Sự hiện diện của gen Betaine Aldehyde Dehydrogenase (BADH2 bị bất hoạt) trong giống, kết hợp với điều kiện “stress nhẹ” từ môi trường như hạn, mặn, nhiệt độ cao... sẽ giúp tăng cường tổng hợp 2-AP làm cho gạo dậy mùi thơm hơn khi nấu.

Sâu bệnh và thuốc bảo vệ thực vật là yếu tố ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng gạo. Dịch hại như rầy nâu, đạo ôn, bọ xít… gây hại đến năng suất và làm giảm chất lượng hạt. Phun thuốc không hợp lý cũng làm rối loạn quá trình phát triển hạt, thậm chí ảnh hưởng đến mùi thơm và màu sắc gạo. 

MỘT SỐ GIẢI PHÁP KỸ THUẬT GIÚP NÂNG CAO HIỆU QUẢ CANH TÁC LÚA

Để đạt được năng suất cao, tỷ lệ gạo nguyên lớn và chất lượng gạo thương phẩm tốt, bà con cần áp dụng tổng hợp nhiều biện pháp kỹ thuật theo hướng bền vững. Cụ thể:

• Thực hiện quản lý dinh dưỡng cân đối, đặc biệt chú trọng bổ sung trung vi lượng.

• Áp dụng canh tác hợp lý theo mùa vụ, đảm bảo các yếu tố khí hậu thuận lợi.

• Ưu tiên quản lý sâu bệnh tổng hợp IPM (Integrated Pest Management) để giảm ảnh hưởng tiêu cực từ thuốc bảo vệ thực vật.

• Tăng cường bón phân qua lá đúng giai đoạn, giúp hạt no chắc, tăng tỷ lệ gạo nguyên.

Tóm lại, muốn nâng cao tỷ lệ thu hồi gạo và chất lượng gạo thương phẩm, bà con cần kết hợp hài hòa giữa chọn giống phù hợp, quản lý dinh dưỡng khoa học, chăm sóc đúng kỹ thuật và phòng trừ sâu bệnh hiệu quả. Đây là cách làm bền vững, giúp lúa đạt năng suất cao, chất lượng tốt và nâng cao thu nhập trên cùng diện tích đất.